Η μουσική ήταν πάντοτε ένα όπλο ενάντια στο ρατσισμό και σήμερα τη χρειαζόμαστε περισσότερο από ποτέ.
Στις 25 Μαίου 2020 ένας ακόμα άοπλος μαύρος άνδρας δολοφονείται από την αστυνομία. Ο George Floyd έμεινε στο έδαφος για 7 λεπτά με το γόνατο του λευκού αστυνομικού στο λαιμό του ικετεύοντας και λέγοντας ότι δεν μπορεί να αναπνεύσει. “I can’t breathe!”. Η φράση που επαναλάμβανε μέχρι την τελευταία του πνοή και που βρίσκεται χαραγμένη στο μυαλό μας. Άλλη μια επίθεση κατά των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Άλλη μια δολοφονία χωρίς νόημα. Άλλος ένας λευκός ρατσιστής που κάτω από την ασπίδα του νόμου, την προστασία που του επιτρέπει η στολή του, αντί να προστατεύει, σκοτώνει. Φυσικά δεν είναι κάτι καινούριο. Στην Αμερική, ειδικά, είναι καθημερινό σχεδόν φαινόμενο πλέον. “Ο ρατσισμός δεν έχει γίνει χειρότερος, απλά τώρα βιντεοσκοπείται.” έγραψε στο Twitter o Will Smith.
Όμως η δολοφονία του George Floyd είναι διαφορετική. Φαίνεται πως στην εποχή της πανδημίας, της κρίσης, των πολιτικών αναταρράξεων κάτι ξύπνησε μέσα στον κόσμο. Απέναντι στο ρατσισμό ο κόσμος είπε enough is enough. Σύντομα ξεκίνησαν οι πορείες και τα επεισόδια. Ολόκληρη η Μινεάπολις της Μινεσότα τυλίχθηκε στις φλόγες. Ακολούθησε και η υπόλοιπη Αμερική. Σε αυτό το διάστημα ο Πρόεδρος των ΗΠΑ κατέβασε ρολά και κρύφτηκε στο καταφύγιο του. Οι άνθρωποι κατάλαβαν ότι είναι μόνοι. Αλλά τότε συνέβη κάτι εκπληκτικό. Ολόκληρος ο πλανήτης στάθηκε μαζί με την Αμερική, μαζί με τον George Floyd, μαζί με τη μαύρη κοινότητα. Όλοι καταλάβαμε πλέον ότι αυτό δεν είναι ένα πρόβλημα για κάποιον άλλον, μακριά από εμάς. Ότι από τη στιγμή που συμβαίνει κάπου, συμβαίνει παντού. Αυτό το οποίο κάποιοι φωνάζουν για χρόνια, έγινε σύνθημα για όλους. Black Lives Matter.
Απέναντι στη συστηματική καταπίεση, στον εγγενή ρατσισμό, στην καταπάτηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων η τέχνη πάντα δίνει φωνή σ’ αυτά που δεν εκφράζονται. Σ’ αυτά που ο κοινός, άοπλος μαύρος δεν μπορεί να πει. Σ’ αυτά που όλοι οφείλουμε να ακούσουμε.
Η “μαύρη” μουσική
Η Nina Simone υπήρξε ακτιβίστρια και τάχθηκε υπέρ των δικαιωμάτων της αφροαμερικάνικης κοινότητας, χρησιμοποιώντας τη μουσική της ως όπλο ενάντια στο ρατσισμό. Θεωρήθηκε από πολλούς ταραχοποιό στοιχείο. Όταν έγραψε το οργισμένο “Mississippi Goddam” ως απάντηση στη δολοφονία του ακτιβιστή Medgar Evers και το βομβαρδισμό της εκκλησίας στο Birmingham που σκότωσε τέσσερα νεαρά, μαύρα κορίτσια, πολλοί ραδιοφωνικοί σταθμοί απαγόρευσαν το κομμάτι. Όμως εκείνη συνέχισε το κήρυγμα. Το τραγούδι “Ain’t Got No, I Got Life” αντηχεί ακόμα στο Φιλαρμονικό Μέγαρο της Νέας Υόρκης.
Αν πάμε ακόμα πιο πίσω στο χρόνο θα βρούμε τη folk spiritual μουσική των σκλάβων στο Νότο, στα μέσα του 18ου αιώνα. Αργότερα, μετά τον Εμφύλιο που κατάφερε να δώσει κάποια πολιτικά δικαιώματα στη μαύρη κοινότητα και να απελευθερώσει τους ίδιους σκλάβους που για δεκαετίες τραγουδούσαν work songs καθώς δούλευαν στα χωράφια των λευκών, η μαύρη μουσική αρχίζει να γίνεται πιο δημοφιλής, ακόμα και ανάμεσα στο λευκό κοινό. Στα μέσα του 20ου αιώνα αρχίζουμε να βλέπουμε τη jazz των Armstrong, John Coltrane, Duke Ellington, Miles Davis και αργότερα τη rhythm and blues. O Chuck Berry έφερε τη rock&roll, η Aretha Franklin τη soul.
Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι τα περισσότερα απ’ αυτά που ακούμε σήμερα προήλθαν και εξελίχθηκαν από την πρωταρχική μουσική των μαύρων. Αλλά και το πόσο η λευκή μουσική βιομηχανία τους εκμεταλλεύτηκε. Όταν ένας απένταρος, άγνωστος Muddy Waters π.χ ξεκινάει να τραγουδάει σε ένα λευκό κοινό για το τί σημαίνει να είσαι μαύρος, η βιομηχανία βλέπει έναν τρόπο να βγάλει λεφτά και το κοινό κάτι να διασκεδάσει. Αλλά για τους ίδιους τους καλλιτέχνες αυτή η διασκέδαση, κρύβει πολύ μεγαλύτερη σημασία μέσα της. Και πολλά τραύματα. Φόβο. Αγανάκτηση.
Rap, hip-hop και R&B
Όταν στα 80ς ο Michael Jackson έσπασε τα ρεκόρ πωλήσεων με το ‘Off The Wall’ και ‘Thriller’ ένωσε με έναν πρωτόγνωρο τρόπο ηλικίες και φυλές. Αργότερα στη δεκαετία έχουμε την άνοδο της rap και hip-hop που καθώς εξαπλώνεται στις ΗΠΑ παίρνει διάφορες μορφές ανά γεωγραφία. Η χρυσή εποχή της hip-hop τελειώνει κάπου στις αρχές των 90ς όπου και η gangsta rap χωρίζει τις δύο ακτές. Η δυτική ακτή έχει τους Dr. Dre, Snoop Dogg, Ice Cube ενώ η ανατολική τους Notorious B.I.G, Wu-Tang Clan και ίσως πιο αναγνωριστικά τον Tupac Shakur. Είναι εκεί που η rap μετουσιώνει τη μαύρη “μαγκιά” αλλά παράλληλα τη συμπόνια και κατανόηση και το social awareness για τη βία και καταπίεση που συνεχίζουν να δέχονται.
Σήμερα η μαύρη μουσική έχει πολύ περισσότερη δύναμη και πολλά περισσότερα χρήματα για να κάνει το σκοπό της να ακουστεί. Έχεις καλλιτέχνες όπως ο Jay-Z με δικές τους μουσικές πλατφόρμες, τον Kendrick Lamar ή τον Tyler, The Creator με πολλή μεγαλύτερη επιρροή και ηχηρή παρουσία. Ακούς τη μουσική τους, διαβάζεις τους στίχους περί ρατσισμού, αστυνομικής βίας και κοινωνικής καταπίεσης. Ίσως ήρθε η ώρα να κατανοήσουμε πραγματικά τον αντίκτυπο που έχουν οι λέξεις τους. Δεν είναι απλά εκεί για να διασκεδάσεις. Είναι για να καταλάβουμε όλοι ότι ακόμα κι αν οι συνανθρωποί μας δεν είναι πλέον σκλάβοι στα χωράφια, έχουν το δικαίωμα να ψηφίζουν και να πολιτικοποιούνται, βλέπουν ακόμα τα ανθρώπινα δικαιώματά τους να καταπατούνται με τρόπο που εμείς δεν μπορούμε καν να φανταστούμε.
Black Lives Matter
Η δολοφονία του George Floyd έχει πάρει παγκόσμιες διαστάσεις. Εκεί που λέγαμε πόσοι ακόμα μαύροι, αθώοι άνθρωποι πρέπει να πεθάνουν προτού αλλάξει κάτι η απάντηση ήταν “‘ένας”. Τη στιγμή που χιλιάδες άνθρωποι διαμαρτύρονται στους δρόμους και ζητούν δικαιοσύνη, οι Anonymous χακάρουν τις συχνότητες τους αστυνομικού τμήματος του Σικάγο και από τα μεγάφωνα ακούγεται το “Fuck Tha Police” των NWA. Καταστηματάρχες των οποίων τα μαγαζιά φλέγονται και λεηλατούνται λένε “let it burn”. Τα εμπορεύματα αντικαθιστούνται, οι ανθρώπινες ζωές όχι. Καλλιτέχνες πλήρώνουν για την αποφυλάκιση των διαμαρτυρώμενων που συλλήφθησαν. Απέχουν από τα social media με σκοπό να δώσουν χώρο στις πλατφόρμες για τις φωνές των POC. Εχθές πραγματοποιήθηκε το Black Out Tuesday.
“Είναι μια μέρα για μια ειλικρινή, στοχαστική και παραγωγική συζήτηση σχετικά με τις ενέργειες που πρέπει να κάνουμε συλλογικά για να υποστηρίξουμε τη μαύρη κοινότητα”, είπαν οι ιδρυτές.
Η Universal Music δήλωσε πως εκτός από τη συμμετοχή της στο Black Out Tuesday, αυτή τη βδομάδα δεν θα κυκλοφορήσει νέα μουσική. Είναι το πρώτο label που κάνει κάτι τέτοιο.
Το Bandcamp για 24 ώρες δωρίζει 100% των κερδών του για να υποστηρίξει τη “φυλετική δικαιοσύνη, ισότητα και αλλαγή”.
Δεν φτάνει το να μην είσαι ρατσιστής, πρέπει να ταχθείς ενάντια στο ρατσισμό
Όταν ήμουν δέκα χρονών είδα δύο αστυνομικούς να κυνηγούν και να χτυπούν έναν μαύρο πλανόδιο πωλητή, χωρίς να έχει κάνει τίποτα. Πήρα τηλέφωνο το STAR θυμάμαι και τους ζήτησα να το βγάλουν στις ειδήσεις. Ήταν χαζό. Μάλλον γέλασαν όταν άκουσαν ένα παιδάκι να απαιτεί να βγάλουν μια είδηση κατά του ρατσισμού. Δεν ήταν η πρώτη φορά που ήρθα αντιμέτωπη με το ρατσισμό. Ο πατέρας μου είναι λευκός Έλληνας, η μητέρα μου είναι Αγγλίδα με Ινδικές και Αφρικανικές ρίζες. Είναι μαύρη. Στο σχολείο τα παιδιά με φώναζαν τσιγγανάκι και μαυράκι (με αρνητική υπόνοια) και με κορόιδευαν επειδή είχα πιο σκούρο δέρμα από εκείνα. Δεν κατάλαβα ποτέ το γιατί. Απλά ήξερα ότι εκείνοι με έβλεπαν διαφορετική, ενώ εγώ δεν έβλεπα κανέναν ως διαφορετικό από εμένα.
Αν θέλεις πραγματικά να βοηθήσεις δεν φτάνει απλά να λες ότι δεν είσαι ρατσιστής. Όταν ακούς την αγαπημένη σου μουσική που δημιούργησαν οι μαύροι, pay attention. Διάβασε και μορφώσου πάνω σε αυτά τα ζητήματα. Την επόμενη φορά που θα πεις “ο Αλβανός” ξανασκέψου το. Την επόμενη φορά που θα δεις τον Kanye West να αράζει στην επαυλή του, σκέψου το φτωχό μαύρο έφηβο που μεγαλώνει με το φόβο ότι δεν θα δει ποτέ τον εαυτό του να γερνάει. Εσύ όταν κυκλοφορείς στο δρόμο και βλέπεις ένα αστυνομικό ίσως να μην σκέφτεσαι ότι κινδυνεύεις. Ο George Floyd και ο κάθε George Floyd περνάει τα τελευταία εφτά λεπτά της ζωής του κάτω από το βαρύ γόνατο του ρατσισμού. Αντιμέτωπος με όλα αυτά τα οποία εσύ θεωρείς δεδομένα.
Η τέχνη, η μουσική, είναι εκεί για να σε διδάξει πως ορισμένες ελευθερίες όσο κι αν φαίνονται αυτονόητες κερδίθηκαν με πολύ κόπο και αίμα. Πως ακόμα κι αν υπάρχουν για τους περισσότερους από εμάς, η μάχη για τη διατήρηση τους δεν σταματά για κάποιους άλλους. Και οι “άλλοι” είσαι εσύ.
Ως πρακτική επιμόρφωση ενάντια στο ρατσισμό προτείνω να τσεκάρεις το anti-racism resources for white people. Εδώ θα βρεις ταινίες, βιβλία, άρθρα και ντοκιμαντέρ για την ιστορία των μαύρων, το ρατσισμό και τα πολιτικά δικαιώματα. Επίσης θα σου πρότεινα να δεις το μουσικό ντοκιμαντερ “Two Trains Runnin'”. Είναι μια μουσική διαδρομή μέσα από τον αμερικάνικο νότο την εποχή του κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα.