Τα μουσικά ντοκιμαντέρ είναι μια υπέροχη κατηγορία ταινιών.
Έχουν την μοναδική ικανότητα να σε φέρνουν πιο κοντά στους αγαπημένους σου μουσικούς. Σε βοηθούν να ανακαλύψεις αυτούς που δεν είχες ακούσει ποτέ. Πολλές φορές (αν έχουν γίνει σωστά) θρυμματίζουν το προσωπείο που βρίσκεται μπροστά από τις κάμερες. Αποκαλύπτουν τον, με όλα τα θετικά και αρνητικά, χαρακτήρα που βρίσκεται πίσω από αυτό.
Παρακάτω σας παραθέτω (μερικά) από τα προσωπικά μου αγαπημένα μουσικά ντοκιμαντέρ of all time. Enjoy!
20000 Days on Earth
20.000 μέρες βρίσκεται ο Nick Cave πάνω στην Γη. Είκοσι χιλιάδες μέρες γεμάτες μουσική, ιστορίες, σχέσεις, συνεργασίες. Ένας μοναδικά ευάλωτος και αληθινός Cave μας ξεναγεί στο Brighton. Στο σπίτι του και μέσα στο ίδιο το μυαλό του. Κάνει ψυχανάλυση, πηγαίνει για μεσημεριανό στο σπίτι του Warren Ellis όπου αφηγούνται ένα ανέκδοτο περιστατικό για την Nina Simone. Επισκέπτεται το ανανεομένο Nick Cave Archive και συναντάει την Kylie Minogue στο πίσω κάθισμα του αμαξιού του. Μέσα από μια καθημερινή, άλλοτε ονειρική και κάποιες φορές ψυχεδελική σκοπιά μας παρουσιάζει τον εαυτό του. Και τι είναι αυτό που τελικά υποκινεί την δημιουργικότητά του. Δεν θα πω πολλά για να μην σας το χαλάσω. Το ντοκιμαντέρ αυτό αποτελεί μια φανταστική ενδοσκόπηση του ίδιου του από τον ίδιο. Μια μέρα στην ζωή του Nick Cave.
What Happened Miss Simone?
Πολλά έχουν γραφτεί και ειπωθεί για την “Αρχιέρεια της Soul”. Οργισμένη, μελαγχολική, βίαια, ιδιοφυής. H Maya Angelou είπε “Miss Simone, you are idolized, even loved by millions now. But what happened Miss Simone?”. Αυτό το ερώτημα επιχειρεί να απαντήσει το “What Happened Miss Simone?”. Το ντοκιμαντέρ, μέσα από ένα ειλικρινές, tough-love attitude, πραγματεύεται τη ζωή της Eunice Waymon (ΑΚΑ Nina Simone). Η ίδια ξεκίνησε με σκοπό να γίνει η πρώτη Αφροαμερικανή κλασσική πιανίστρια και εξελίχθηκε σε μια από τις πιο θρυλικές φωνές της jazz και της soul. Παράλληλα όμως μας παρουσιάζει την Simone ως ακτιβίστρια. Μια επαναστατική φιγούρα που συνδέθηκε με τον Dr. Martin Luther King και τον Malcolm X. Που χρησιμοποίησε την μουσική της ως όπλο στην μάχη ενάντια στον ρατσισμό. Κατά την άποψη μου πετυχαίνει εξαιρετικά στο να μας δείξει μια Nina Simone, που ήταν τελικά τόσα πολλά παραπάνω από τους προσωπικούς της δαίμονες.
Keith Richards: Under the Influence
“Η ζωή είναι αστείο πράγμα. Πάντα νόμιζα ότι θα φτάσω τα τριάντα και αυτό ήταν. Πέρα από αυτό θα ήταν απαίσιο να είσαι ζωντανός. Μέχρι που έφτασα τα τριάντα-ένα και σκέφτηκα, θα κρατηθώ λίγο ακόμα”.
Με αυτά τα λόγια του Keith Richards ξεκινάει το “Under the influence”. Ο τίτλος μπορεί να παραπέμπει στον εθισμό με τα ναρκωτικά και το ποτό όμως το συγκεκριμένο doc του Morgan Neville(20 feet from Stardom) προσφέρει μια ματιά μέσα στην ζωή του Richards πέρα από την bad-boy, rock&roll περσόνα του. Τον ακούμε να ηχογραφεί στην Νέα Υόρκη με τον παραγωγό και ντράμερ Steve Jordan. Τον ακολουθούμε στο Σικάγο όπου περνάει από την Chess Records, μιλάει για την γνωριμία του με τον Muddy Waters και παίζει μπιλιάρδο με τον Buddy Guy. Ο αθάνατος κιθαρίστας των Rolling Stones με υπέροχη αμεσότητα και χιούμορ και ένα μόνιμο τσιγάρο στο στόμα, μιλάει για τις μουσικές του επιρροές (εξού και το “influence” του τίτλου) την αμερικάνικη μουσική του Νότου, την blues, την σόλο καριέρα του και φυσικά τους Stones.
Jimi Hendrix
Εδώ παίζουν δύο εκδοχές από την μία έχουμε το “Jimi Hendrix: Voodoo Child” του 2010. Αξίζει για την εξιστόρηση της ζωής του Hendrix από τον ίδιο μέσα από ηχογραφήσεις και παλιές συνεντεύξεις καθώς και το υλικό από το οικογενειακό του αρχείο με προσωπικά σκίτσα του, σημειώματα και καρτ ποστάλ.
Από την άλλη έχουμε το “Jimi Hendrix: A Film About Jimi Hendrix” του 1973 που κυκλοφόρησε λίγο μετά το θάνατό του. Εδώ ελάχιστες από τις συνεντεύξεις φίλων και συγχρόνων του Hendrix αξίζουν τόσο όσο το εξαιρετικό raw footage από τα σπουδαιότερα live του στο Woodstock, Isle of Wight και Monterey ικανό να σου ραγίσει την οθόνη με το υπερβατικό παίξιμο του. Οι στιγμές όπου μιλάνε μουσικοί όπως ο Eric Clapton και ο Mic Jagger λόγω της εποχής είναι βαθιά ποτισμένες με ναρκωτικές ουσίες. Βέβαια αυτό κάνει ίσως και πιο αυθεντικό το “trip” στην εποχή και την εμπειρία που ονομάζεται Jimi Hendrix. Για μένα αυτό το ντοκιμαντέρ του ’70 καταφέρνει να εξυμνήσει με επιτυχία τον Hendrix. Τον ντροπαλό, εξωπραγματικό τυπά από το Seattle που παρά την σύντομη καριέρα του θεωρείται ο πιο influential κιθαρίστας όλων των εποχών.
It Might Get Loud
Τρεις γενιές συναντιούνται για να συνομιλήσουν για την ηλεκτρική κιθάρα και τις μουσικές τους επιρροές και “it might get loud”. Ο Jimmy Page των Led Zeppelin, The Edge των U2 και ο Jack White των White Stripes. Μας λένε τις ιστορίες τους και πως ο καθένας ανέπτυξε τον δικό του προσωπικό ήχο και τρόπο παιξίματος. Το μουσικό ντοκιμαντέρ επικεντρώνεται στο πότε ο κάθε καλλιτέχνης “επαναστάτησε” μουσικά. Ανοίγεται ένας ενδιαφέρον διάλογος μεταξύ τους για το πιο χαρακτηριστικό όργανο της rock μουσικής. Τζαμάρουν παρέα, μαθαίνουν ο ένας τις τεχνικές του άλλου. Και εμείς τους ακολουθούμε στα διαφορετικά μέρη που στιγμάτισαν την καριέρα τους. Για κάθε κιθαρίστα η συνάντηση αυτή αποτελεί ονείρωξη. Αλλά και για οποιονδήποτε μουσικόφιλο είναι μια ιδιαίτερα διορατική ματιά που διαπερνάει την επιφάνεια τις rock περσόνας αυτών των θρυλικών μουσικών.
David Bowie: The Last Five Years
Σε αυτή την πρόσφατη παραγωγή του HBO παρακολουθούμε τα τελευταία πέντε χρόνια της ζωής του David Bowie. Βασικά όχι ακριβώς. Η καριέρα του Bowie χαρακτηρίζεται από τα πολλά ζιγκ-ζαγκ και τις εναλλαγές. Έτσι και αυτό το ντοκιμαντέρ κάνει μια μπρος-πίσω ανασκόπηση. Από την τελευταία περιοδεία του το 2003, στις πρώτες του εμφανίσεις τις δεκαετίες ’60 και ’70. Έπειτα πάλι μπροστά στην “μυστική” δημιουργία του “The Next Day”. Το προφητικό “Blackstar” και το όνειρο του να γράψει ένα musical, που πραγματοποιήθηκε με το “Lazarus”. Μας δείχνει τον καλλιτέχνη με την αστείρευτη έμπνευση. Τον άνθρωπο που ακόμα και προς το τέλος της ζωής του δεν το έβαλε κάτω. Μέσα από τα δικά του λόγια αλλά και αυτά των στενότερων συνεργατών του, σκιαγραφείται με τρυφερότητα η ανδρόγυνη και “εξωγήινη” φιγούρα του υπέροχου David Bowie. Ο Major Tom είναι πλέον σπίτι!
The Filth and the Fury
Όπως έχω αναφέρει σε προηγούμενο άρθρο οι Sex Pistols είναι ίσως το αγαπημένο μου συγκρότημα, σίγουρα η πρώτη μου επαφή με την rock μουσική. Κυκλοφορούν αρκετά docs για τους Pistols όμως το “The filth and the fury” αποτελεί το καθοριστικό, σοκαριστικό πορτρέτο για το πιο περιβόητο punk συγκρότημα όλων των εποχών. Αποτελεί επίσης ένα στοχαστικό ντοκουμέντο για την κοινωνική ιστορία των pre-punk ’70ς. Η ταινία βάζει την μπάντα στο σωστό context μέσα από ένα παθιασμένο κολάζ από σπάνιο footage, ξεκαρδιστικές ανέκδοτες ιστορίες και never-before-seen συνεντεύξεις του Sid Vicious. Το “The filth and the fury” καταρρίπτει τους μύθους, παρουσιάζει μια πιο ανθρώπινη πλευρά τους και σπαράζει όταν ο John Lydon με δάκρυα εκλιπαρεί για την αποκαθήλωση της δελεαστικής druggie-chic εικόνας του Vicious λέγοντας “he died, for fuck’s sake”.
Searching For Sugar Man
Το οσκαρικό ντοκιμαντέρ “Searching for Sugar Man” πραγματεύεται την αληθινή ιστορία του Sixto Rodriguez. Ένα συναρπαστικό πορτρέτο του ξεχασμένου μουσικού των ’70ς. Του μουσικού που παρά το ότι είχε όλα τα συστατικά για μια πετυχημένη καριέρα το άλμπουμ του πήγε άπατο στην Αμερική. Ύστερα μια κόπια του δίσκου του εμφανίζεται στην Νότια Αφρική. Εκεί ο Rodriguez, χωρίς να έχει καμμία ιδέα περί αυτού, μεταμορφώνεται σε ένα είδους cult φιγούρας. Ένας ήρωας κατά του καθεστώτος του apartheid. Δύο Νοτιο-Αφρικανοί φαν του ξεκινούν μια έρευνα για να ανακαλύψουν τι του συνέβη και έτσι ξεδιπλώνεται μια πραγματικά συγκλονιστική ιστορία.
Gimme Danger
Μια ταινία του Jim Jarmusch για τον Iggy Pop και τους Stooges. Τι θα μπορούσε να είναι καλύτερο; Το “Gimme Danger” είναι ένα απίστευτα διασκεδαστικό, ενθουσιώδες ενσταντανέ, ενός από τα μεγαλύτερα rock&roll συγκροτήματα. Μέσα από παλιά αρχεία βίντεο, φωτογραφίες και φυσικά τον ίδιο τον Iggy Pop να μιλάει, εξιστορούνται οι ζωές και το ξεκίνημα μιας μπάντας. Στα ’60ς το επιθετικό punk στυλάκι τους οδήγησε αρχικά στην διάλυσή τους. Δεκαετίες αργότερα, το 2003, κάνουν ένα φοβερό comeback. Όταν ο Jim (Iggy Pop) πλησίασε τον Jim (Jarmusch) κανείς δεν φαντάστηκε πως το project θα έκανε εφτά χρόνια να ολοκληρωθεί. Ούτε ότι, μέσα σε αυτά τα χρόνια, όλα τα μέλη των Stooges εκτός του Iggy θα πεθαίνανε ένας-ενάς. Το αποτέλεσμα όμως δεν παύει να είναι μια εκ βαθέων, ενίοτε συγκινητική αφήγηση για τους απόλυτους προβοκάτορες της rock σκηνής.
Beware of Mr. Baker
Από την παρούσα λίστα, τολμώ να πω πως το συγκεκριμένο μουσικό ντοκιμαντέρ είναι το αγαπημένο μου. Στα πρώτα δύο λεπτά o Baker βαράει τον σκηνοθέτη στο πρόσωπο. Τον βρίζει και και του λέει “Θα σε στείλω στο νοσοκομείο!”. Αυτός είναι όμως ο Ginger Baker. Ο κοκκινομάλης σατανάς, ο μισάνθρωπος, ο αντικοινωνικός, και ο καλύτερος ντράμμερ που έζησε ποτέ.
Το “Beware of Mr. Baker” είναι μια αστεία, λυπηρή, no-apologies ιστορία για την ζωή, τις συνεργασίες, την χρεοκοπία και την αυτοκαταστροφική τάση αυτού του φαινομενικού ταλέντου αλλά προβληματικού χαρακτήρα που υπήρξε σε συγκροτήματα όπως οι Cream και οι Blind Faith. Οι πολλές σύζυγοι και η οικογένεια του δεν έχουν να πούνε τα καλύτερα. Όμως συνεργάτες και μουσικοί όπως ο Eric Clapton, Johnny Rotten, Nick Mason ακόμα και ο Jack Bruce μιλάνε για αυτόν με σεβασμό και αναγνώριση. “He’s a force of nature”, “The greatest drummer that ever lived”, “He was the hammer of the Gods”. Ένα must-see, σχολαστικό και καθηλωτικό αριστούργημα.
Για το τέλος θα σας αφήσω, αντί επιλόγου, με μερικά honorable mentions. Αυτά δεν κατατάσσονται ίσως στην κατηγορία μουσικών ντοκιμαντέρ. Όμως σε κάποιες περιπτώσεις θεωρώ λειτουργούν σαν ωραίο συμπληρωματικό υλικό για τα ντοκιμαντέρ που σας πρότεινα.
Το “Cadillac Records” είναι ένα φανταστικό biopic για την Chess Records όπου έκαναν το ξεκίνημα τους θρύλοι όπως ο Muddy Waters, Chuck Berry και η Etta James. Με έναν πολύ καλό Adrien Brody στο ρολό του Leonard Chess και μια αρκετά πειστική Beyonce στο ρόλο της Etta James. “This is spinal tap” είναι ο τίτλος της πιο αστείας ταινίας που πιθανόν δεν έχεις ακούσει ποτέ. Το mockumentary αυτό παρουσιάζει το υποτιθέμενο heavy metal συγκρότημα Spinal Tap που προσπαθεί να αναβιώσει την καριέρα του. Μέσα από διάφορα περιστατικά σατιρίζει την ενίοτε ανεξέλεγκτη συμπεριφορά και υποκρισία των rock-stars καθώς και την “αγιογραφική” τάση παρουσίασής τους στα ντοκιμαντέρ. Τέλος, δεν θα μπορούσα να μην αναφέρω το “Tommy” , την ταινία βασισμένη στον rock-opera δίσκο των The Who. Πέρα φυσικά από τις μουσικάρες, θα πω μόνο πως το cast περιλαμβάνει τους Elton John, Eric Clapton, Jack Nicholson και Tina Turner. Enough said.